Kenya iyo Faransiiska ayaa go’aan ku gaaray inay xoojiyaan xiriirkooda laba geesoodka ah, xitaa markii ay dhameystireen heshiiska kor loogu qaadayo kaabayaasha dhaqaalaha iyo gaadiidka.
Wasiirka arrimaha dibadda iyo qurba-joogta Musalia Mudavadi ayaa sheegay in heshiiska la soo gabagabeeyay uu fududeynayo dhaqaalaha lagu tayeynayo jidka tareenka ee Nairobi.
“Mashruucu waxa uu la jaan qaadayaa hindisayaasha horumarinta magaalooyinka ee Kenya, kaas oo ujeedadiisu tahay in kor loo qaado adeegyada gaadiidka iyo isu socodka xaafadaha magaalada Nairobi,” ayuu yidhi.
“Arimaha kaabayaasha dhaqaalaha iyo gaadiidka, dowladda Faransiisku waxay saameyn weyn ku yeelatay horumarinta waddooyinka iyo nidaamka tareenada ee Kenya.”
Waxa uu sheegay in labada dal ay ku heshiiyeen in la dardargeliyo fulinta mashruuc muhiim ah oo lagu abuurayo siddeed xarumood oo isboorti iyo dhaqan oo dalka laga hirgeliyay.
Mashruucan oo ku kacaya 10 bilyan oo shilinka dalka ah ayaa waxaa iska kaashanaya Kenya iyo Faransiiska.
Mudavadi ayaa hadalkan sheegay Sabtidii kaddib kulan uu xafiiskiisa kula qaatay Wasiirka Arrimaha Yurub iyo Arrimaha Dibedda ee Jamhuuriyadda Faransiiska u fadhiya Kenya, Stéphane Séjourné.
Waxa uu ku ammaanay Wasiirka Faransiiska sida wanaagsan ee uu u jecel yahay siyaasadda ee uu ku xoojinayo xiriirka Kenya iyo Faransiiska.
Dhankiisa, Séjourné waxa uu qiray in Afrika ay noqonayso quwad caalami ah isaga oo intaa ku daray in Faransiisku uu doonayo in uu mar walba ku lug yeesho ixtiraam labada dhinac ah iyo waxa faa’iidada u leh dadka labada dal.
Intii uu socday kulankooda, labada wasiir waxay ka wadahadleen dhinacyada ugu muhiimsan ee xiriirka ay ka mid yihiin gaadiidka iyo kaabayaasha isboortiga, isbeddelka cimilada, isbedelka tamarta cagaaran, biyaha iyo fayadhowrka iyo iskaashiga heer gobol iyo mid dhinacyo badan leh iyo kuwo kale.
Dhinaca deegaanka iyo waxqabadka cimilada, waxay muujiyeen walaaca ay ka qabaan khatarta jirta ee isbedelka cimilada waxayna hoosta ka xariiqeen baahida loo qabo dadaal wadajir ah oo wax looga qabanayo caqabadaha cimilada la xiriira.
Waxay ku heshiiyeen in la xoojiyo iskaashiga laba geesoodka ah ee ku aaddan waxqabadka cimilada iyo in la kordhiyo dadaallada lagu dhimayo qiiqa hawada lagu sii daayo.
“Waxaan ku heshiinnay inaan si wadajir ah u shaqeyno si aan ugu doodno qaab-dhismeedka maalgelinta cimilada adduunka oo dib u habeyn lagu sameeyay,” ayuu yiri Mudavadi.
Waxay sidoo kale ku heshiiyeen in la xoojiyo adkeysiga iyo awoodda la qabsiga iyada oo mudnaanta la siinayo korriinka cagaaran.
“Isbeddelka cimiladu waa arrin caalami ah. Ma aha arrin Afrikaan ah ama Kenya ama Kenya midna waa waajib Faransiis ah laakiin waa caqabad caalami ah oo aan u baahannahay inaan wax ka qabanno si wadajir ah. Marka aan ka hadalno dhaqaalaha cimilada waa mas’uuliyad wadajir ah,” Séjourné ayaa yiri.
Waxay carrabka ku adkeeyeen degdegga ah in la dhaqan geliyo is-afgaradka Imaaraadka, oo ay ku jiraan in si caddaalad ah oo caddaalad ah looga gudbo shidaalka.
Wasiirradu waxay ku baaqeen suuqyo kaarboon oo hufan iyo heerar si loo kordhiyo isu-socodka maaliyadeed ee aadka loogu baahan yahay cimilada iyo noolaha.
Tani waa iyada oo la kobcinayo horumar waara, marka lagu daro gaadhitaanka hamiga ugu sarreeya ee ilaalinta badaha shirka xiga ee Qaramada Midoobay ee Badweynta ee Nice ee June 2024.
Intaa waxaa dheer, waxay ku baaqeen baahida loo qabo in la xoojiyo helitaanka tamar waarta waxayna soo dhaweeyeen hindisaha warshadaynta cagaaran ee Afrika iyo isbeddelka ay billowday Kenya.
Dhanka nabadda iyo amniga, Mudavadi waxa uu sheegay in Faransiisku yahay saaxiib istaraatiiji ah oo qiimo leh isagoo xusay in iskaashiga ay la leeyihiin Kenya ay door muhiim ah ka ciyaareen dagaalka ka dhanka ah argagixisada iyo xagjirnimada rabshadaha leh ee dhinacyada labada dhinac iyo dhinacyada badan leh.
Wuxuu ku ammaanay Faransiiska sida ay isugu yeereen Jarmalka iyo Midowga Yurub (EU), shirka caalamiga ah ee arrimaha bini’aadantinimada ee Suudaan iyo deriska la ah dabayaaqada bishan.
Mudavadi ayaa rajo wanaagsan ka muujiyay in natiijada shirka ay si wanaagsan gacan uga geysan doonto dadaallada lagu doonayo in xal loogu helo soo afjarida colaadda iyo in la yareeyo dhibaatada Suudaan.
“Dhibaatada Suudaan ka jirta waa mid aan horay loo arag, halkaas oo aan u baahannahay inaan si wadajir ah isugu soo baxno dhaqaale ahaan, iyo saadka iyo muujinta rabitaanka inaan ku dadaalno rajo iyo kalsooni, Faransiisku wuxuu la barbar istaagi doonaa Afrika,” ayuu Séjourné ku daray.
Xafiiska Wararka Muqdisho
